O‘zbekistonning Jahon savdo tashkilotiga (JST) a’zo bo‘lish jarayoni yakuniy bosqichga kirar ekan, mamlakat oziq-ovqat xavfsizligi nazorati sohasida bir qator texnik qoidalarni qabul qilishga hozirlik ko‘rmoqda. Ushbu ishlar JSTga a’zo bo‘lish jarayoni uchun muhim ahamiyatga ega.

Xalqaro savdo markazi (XSM) O‘zbekistonni xalqaro oziq-ovqat xavfsizligi tamoyillariga muvofiqlashtirish maqsadida tanlab olingan oltita sanitariya normasini ishlab chiqishda ko‘mak bermoqda. Ushbu chora-tadbirlar JSTning sanitariya va fitosanitariya choralari to‘g‘risidagi bitimi (SFS Bitimi) talablariga muvofiq bo‘ladi.

Savdo huquqining ushbu yo‘nalishi texnik jihatdan murakkab hisoblanadi. Shu sababli XSM nafaqat sanitariya qoidalari va normalarini (amaliyotda SanQvaNlar deb ataladi) ishlab chiqishda yordam bermoqda, balki vakolatli davlat organlarining xalqaro oziq-ovqat xavfsizligi va gigiyenasi sohasida normativ-huquqiy hujjatlar ishlab chiqish tamoyillari bo‘yicha bilim va salohiyatini ham oshirmoqda. Shu bilan birga, XSM oziq-ovqat biznesi operatorlarini kutilayotgan asosiy o‘zgarishlar hamda ularning kundalik faoliyatiga ta’siri haqida xabardor qilib kelmoqda.

Joriy yil boshida Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qo‘mitasi (Sanepid qo‘mitasi) oziq-ovqat xavfsizligi nazoratini amalga oshirish bo‘yicha vakolatli organ sifatida belgilandi. Shu munosabat bilan qo‘mita zimmasiga Kodeks Alimentarius komissiyasi tomonidan belgilangan xalqaro standartlarga muvofiq tegishli SanPiNlarni ishlab chiqish vazifasi yuklatildi.

Qo‘mita SanQvaNlar loyihalarini tayyorlash va ularni qo‘llash bo‘yicha uslubiy tavsiyalar berish uchun XSMdan texnik yordam so‘radi.

2025 yil 3–7 noyabr kunlari Toshkent shahrida o‘tkazilgan missiya doirasida JSTning oziq-ovqat xavfsizligi bo‘yicha sanitariya va fitosanitariya siyosati sohasida tajribaga ega bo‘lgan xalqaro ekspert mazkur SanQvaNlar bo‘yicha ikki bosqichli amaliy seminarlar o‘tkazdi.

Normativ hujjatlarni ishlab chiquvchilar uchun seminar

Ikki kunlik birinchi seminar oziq-ovqat xavfsizligi bo‘yicha vakolatli organni SanQvaNlar loyihalarining huquqiy matnlarini batafsil ko‘rib chiqishga jalb etishga qaratildi. Seminar davomida asosiy me’yoriy-huquqiy modelni tanlash, xalqaro talablarning asosiy tamoyillari, shuningdek, ularni bir xil va izchil qo‘llashni ta’minlash maqsadida terminologik noaniqliklarni aniqlashtirish masalalari muhokama qilindi. Bundan tashqari, har bir SanQvaNlar taalluqli bo‘lgan sinov (test) usullari, namuna olish tartiblari, rasmiy nazorat tizimlari va boshqa texnik jihatlar bo‘yicha amaliy tavsiyalar berildi.

Seminar doirasida quyidagi SanQvaNlar ko‘rib chiqildi:

• oziq-ovqat qo‘shimchalari;

• oziq-ovqat gigiyenasi va HACCP (xavflarni tahlil qilish va kritik nazorat nuqtalari) tizimi;

• oziq-ovqat mahsulotlarida mikrobiologik mezonlar;

• oziq-ovqat mahsulotlaridagi ifloslantiruvchi moddalar (kontaminantlar);

• oziq-ovqat mahsulotlarida pestitsid qoldiqlari;

• oziq-ovqat mahsulotlari va yem-xashakda veterinariya dori vositalari qoldiqlari.

Seminar davomida ushbu SanQvaNlarning O‘zbekistonning yangi “Oziq-ovqat xavfsizligi to‘g‘risida”gi Qonun loyihasi bilan o‘zaro bog‘liqligiga, shuningdek qonunni to‘liq joriy etish uchun ishlab chiqilishi lozim bo‘lgan qo‘shimcha SanQvaNlar va ikkilamchi normativ-huquqiy hujjatlarga alohida e’tibor qaratildi.

Oziq-ovqat biznesi operatorlarini tayyorlash

Ikkinchi ikki kunlik seminarlar seriyasida ham Sanepid qo‘mitasi vakillari ishtirok etdi, biroq bu safar ularga Davlat veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasining SFS bo‘yicha mas’ul organlari, shuningdek tarmoq uyushmalari, go‘shtni qayta ishlash, sut va ichimliklar sanoati vakillaridan iborat xususiy sektor operatorlari ham qo‘shildi. Seminarlarning maqsadi qiymat zanjiri ishtirokchilarini kutilayotgan asosiy o‘zgarishlar bilan tanishtirish, shuningdek ayni SanQvaNlar to‘plamining amaliy qo‘llanilishi, ularning qamrovi, talablari va texnik jihatlarini tushuntirishdan iborat bo‘ldi.

Seminarlar yakunida tegishli davlat organlari va xususiy sektor vakillari yakuniy muhokama bosqichi uchun o‘z mulohaza va takliflarini oziq-ovqat xavfsizligi bo‘yicha vakolatli organga taqdim etishga kelishib oldilar. Shundan so‘ng, olingan izohlar asosida yakuniy ko‘rib chiqish amalga oshiriladi. Hujjatlar yakunlangach, SanQvaNlar rasmiy qabul qilishga tayyor bo‘ladi.

Oziq-ovqat xavfsizligi tizimini JSTning SFS Bitimi talablariga muvofiqlashtirishga qaratilgan ushbu muhim ishlar Yevropa Ittifoqi tomonidan moliyalashtirilayotgan “O‘zbekistonning Jahon savdo tashkilotiga a’zo bo‘lish jarayoniga ko‘maklashish” loyihasi doirasida amalga oshirilmoqda.