Oʻzbekistondagi laboratoriya xodimlarining texnik koʻnikmalarini kuchaytirish maqsadida Xalqaro savdo markazi (XSM) ijrochi hamkor sifatida ishtirok etayotgan, Yevropa Ittifoqi (YI) tomonidan moliyalashtirilayotgan “Oʻzbekistonning JSTga kirish jarayonini yengillashtirish” loyihasi doirasida uch kunlik oʻquv seminari boʻlib oʻtdi. Seminar 2021-yil 27-29-sentabr kunlari oʻtkazilib, iyun oyida oʻtgan xalqaro standartlarga yoʻnaltirilgan treningdan soʻng navbatdagi seminar sifatida tashkil etildi.

Treningning ushbu bosqichida asosiy oʻlchov tamoyillari va amaliyoti, jumladan, kalibrlash, kuzatuvchanlik, noaniqlikni hisoblash, takrorlanuvchanlik va reproduktivlik, shuningdek, sifat tizimi hujjatlari, atrof-muhit nazorati, asbob-uskunalar bilan ishlash va tashqi laboratoriyalardan foydalanish hamda xarid qilish spetsifikatsiyalari haqida tushunchani kengaytirishga urgʻu berildi.

Aniq oʻlchovlarni amalga oshirish ishlab chiqarish, tadqiqot va ishlanmalar hamda savdo uchun zaruriy asosdir. O‘lchov va tarozilar bosh konferensiyasi (OʻTBK) tomonidan qabul qilingan Xalqaro oʻlchov birliklari tizimi (XBT) huquqiy oʻlchov birliklari boʻyicha milliy qoidalar uchun asos boʻlib xizmat qiladi hamda oʻlchovlarning global taqqoslanishiga yordam beradi. Metrologiya – oʻlchov birliklarini aniqlash va ularni amaliyotda jori etish uchun tashkil etilgan birliklar haqidagi umumiy fan. Shuningdek, u Xalqaro standartlashtirish tashkilotining (ISO) ISO 17025 standartiga muvofiq oʻlchovlarni mos yozuvlar standartlari bilan bogʻlaydigan kuzatuvchanlik tizimini joriy qildi. Oʻlchov tizimlari laboratoriyalar, kalibrlash moslamalari va mamlakatning oʻlchov infratuzilmasini ta’minlaydigan akkreditatsiyalash agentliklarini oʻz ichiga oladi. Asosiy oʻlchov birliklari (shu jumladan uzunlik, massa, vaqt, yettita birlik orasida elektr toki) Xalqaro oʻlchov birliklari tizimi (XBT) tomonidan qabul qilinadi.

Kuzatuvchanlik oʻlchash ishlarini, ular qachon va qayerda amalga oshirilganligidan qat’i nazar, solishtirish imkonini beradi va odatda oʻlchovlarni standartlashtirish orqali erishiladi, bu oʻlchov vositasi va standart oʻrtasidagi munosabatni ma’lum oʻlchov bilan oʻlchov standarti oʻrtasidagi aloqani oʻrnatadigan operatsiyalar orqali oʻrnatadi.

Oʻlchovlarni standartlashtirishning birlamchi motivlari kuzatuvchanlikni ta’minlash, aniqlik darajasini oshirish, ishonchlilikni qozonish va qurilma yoki standartning boshqa oʻlchovlarga mos kelishini kafolatlashdir. Oʻlchovlarning kuzatuvchanligi piramida shaklida ishlab, Xalqaro qonunlashtiruvchi metrologiya tashkiloti (XQMT) tomonidan ilmiy tamoyillarga muvofiq qoʻllab-quvvatlanadigan xalqaro standartlar bilan belgilanadi, milliy metrologiya institutlari orqali birlamchi standartlarni me’yorga keltiradi. Ularni xalqaro standartga mos boʻlgan “taqqoslashning uzluksiz zanjiri” orqali kuzatish mumkin.

Oʻlchov noaniqligi oʻlchov natijasi bilan bogʻliq shubhaning koʻlamini ifodalaydi; noaniqlikni aniqlash uchun ikkita miqdor qoʻllanadi – diapazon (ya’ni oʻlchangan miqdor birliklaridagi qiymat) va ishonch darajasi bu “haqiqiy” qiymat diapazonga kiritilgan aniqlik darajasini koʻrsatadi.

Nima uchun kuzatuvchanlik standartini me’yorlashtirish muhim? Kuzatuvchanlik ishlab chiqaruvchilar va mijozlar yoki iste’molchilar uchun jarayonlar va/yoki mahsulotlarni oʻlchash uskunasining aniqligi uchun kafolatdir. Bu ishlab chiqaruvchilar uchun ishonchlilikni ta’minlaydi hamda mijozlarga uskunalar va oʻlchovlarning aniqligini tasdiqlab beradi, shu bilan spetsifikatsiyalar bajarilishini kafolatlaydi. Shunday qilib, milliy oʻlchov tizimlarining xalqaro standartlashtirilgan oʻlchov tizimlariga muvofiqligi xalqaro savdo bilan shugʻullanadigan mamlakatlar uchun tabiiy ravishda ulkan ahamiyatga ega.

Treningda, shuningdek, ISO/IEC 17043 standarti boʻyicha muvofiqlikni baholash yuzasidan malaka sinoviga qoʻyiladigan talablar, yaʼni laboratoriyalararo taqqoslashlar orqali oldindan belgilangan mezonlar boʻyicha ishtirokchilarning ish faoliyatini baholash koʻrib chiqildi. Mahsulotlar, jarayonlar yoki xizmatlarni sertifikatlash belgilangan talablar bajarilganligini xolis tasdiqlashda muhim rol oʻynaydi.

Jahon savdo tashkilotining (JST) Savdo-sotiqdagi texnik toʻsiqlar toʻgʻrisidagi bitimi, agar zaruriyat boʻlsa, muvofiqlikni kafolatlash nodiskriminativ shaffof tarzda amalga oshirilishini nazarda tutadi. Shuningdek, muvofiqlikni baholash muvofiqlashtirishga yordam berish uchun xalqaro standartlashtirish organlari tomonidan chiqarilgan tegishli qoʻllanmalar va tavsiyalardan xabardor qilinishini belgilaydi. Shu tariqa, Oʻzbekistonning JSTga a’zo boʻlish tashabbusi treninglar vositasida qoʻllab-quvvatlanadi.

Onlayn tarzda oʻtkazilgan seminarda “Oʻzstandart” agentligi, Oʻzbekiston Milliy metrologiya instituti (OʻzMMI), “Agrosanoat majmuyida xizmatlar koʻrsatish markazi” Davlat unitar korxonasi (DUK), “Oʻzstandart” DUK markazi, Dori vositalari, tibbiy buyumlar va tibbiy texnika ekspertizasi va standartlashtirish davlat markazi, Sanitariya, epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi xizmati (Sanepidxizmat), “Quality Control Lab” MChJ, “UzTEST” DUK, Texnik jihatdan tartibga solish agentligi, “Texnopark” MChJ, “State Eco Certificate” DUK, “Turizm xizmatlarini sertifikatlashtirish markazi” DUK, Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qoʻmitasi, Toshkent davlat texnika universiteti va Toshkent tibbiyot akademiyasining texnik xodimlari ishtirok etdi.